सुशील लम्साल

लोकसेवा लगाव 

म हुर्केको ठाउँमा अग्रजहरूको प्रभावले घरपरिवारको चाहना निजामती कर्मचारी होस् भन्ने नै थियो । सेन्ट लरेन्स कलेज चाबहिलमा स्नातक पढ्दै गर्दा पूर्ण छात्रवृत्ति पाएको थिएँ । जसलाई कायम गर्न बिबिएसका प्रत्येक वर्षमा प्रथम श्रेणी ल्याई कलेजको प्रथम, द्वितीय वा तृतीय स्थान हासिल गर्नुपर्ने बाध्यता थियो । 

‘पार्टटाइम’ जागिर गर्ने भएका कारण तत्काल लोकसेवा पढ्ने सोच बनाएको थिइनँ । सानैदेखि सँगै पढ्नुभएका दाइ (मामाका छोरा) लोकसेवा तयारी गर्न काठमाडौं आई मेरै कोठामा बस्नुभयो । 

लोकसेवा आयोगको एकीकृत परीक्षामा ‘आइक्यू’, गणित र विज्ञान विषयसमेत थप भएका कारण दाइले परीक्षा दिन प्रेरित गर्नुभयो । बिहान कलेजबाट फर्केपछि दिनको एक घन्टा दाइले बिहानदेखि पढेका विषयहरू दोहोर्‍याएर पढेँ । 

फलतः ०६८ सालमा खरिदारमा पहिलो नम्बरमै सिफारिस भएँ । त्यसलगत्तै नायब सुब्बामा पनि नयाँ पाठ्यक्रम लागू भएपछि ०६९ सालमा चौथो नम्बरमा सिफारिस भएँ । ०७१ मा शाखा अधिकृतको परीक्षा दिई एक नम्बरमै सिफारिस भएँ । 

सफलताको रहस्य  
मेरो सफलतामा धेरै पक्षले काम गरेको छ । यसमा सानैदेखिको शैक्षिक पृष्ठभूमि प्रमुख हो । गणित, विज्ञान र ‘आइक्यू’मा तुलनात्मक हिसाबले राम्रो दख्खल भएका कारण अन्य पेपरलाई अलि ध्यान दिने समय पाएँ । 

पढ्दा गम्भीरताका साथ पढेँ । अन्यभन्दा कसरी फरक रूपले प्रस्तुति दिन सकिन्छ भन्नेमा पनि ध्यान दिएँ । आफूलाई सजिलो लागेका विषयवस्तुलाई ‘क्यास’ गर्दै कमजोर भएको विषयमा जोड दिएँ । परीक्षामा प्रश्नले मागेको कुरा प्रस्ट हुन अंग्रेजी र नेपाली दुवैमा उत्तर दिएँ । एउटा प्रश्न अंग्रेजीमा र नेपालीमा फरक भएका कारण नोट लेखी अंग्रेजीलाई आधार बनाई लेखेँ । यसले सकारात्मक भूमिका खेल्यो । 

लोकसेवा सूत्र 
लोकसेवामा सफलताको कुनै वैज्ञानिक सूत्र छैन । नाम निकाल्न कोसिस गर्ने व्यक्ति रचनात्मक र सिर्जनात्मक हुन जरुरी हुन्छ । नियमित पढ्ने, पत्रपत्रिका पढ्न नछुटाउने, हरेक घटनासँग अपडेट हुने, नियम कानुन एवं संविधानका बारेमा विस्तृत जानकारी लिनेजस्ता कुरा परीक्षा दिने सबैका लागि आवश्यक हुन् । समय व्यवस्थापन गर्ने बानीको विकास अत्यन्त जरुरी हुन्छ । मिहिनेत सबैले गर्छन्, तर त्यो मिहिनेत सही समय र विषयमा गर्नुपर्दछ । लेख्न सबैले लेख्छन्, तर आफ्नो प्रस्तुतीकरण अरूका भन्दा विशिष्ट हुनुपर्दछ । 

लोकसेवामा सफलताको कुनै वैज्ञानिक सूत्र छैन । नाम निकाल्न कोसिस गर्ने व्यक्ति रचनात्मक र सिर्जनात्मक हुन जरुरी हुन्छ । 

परीक्षा तयारी 
विषयगत प्रश्नको तयारी गर्दा सुरुमा प्रत्येक विषयको परिचय, विकासक्रम, महŒव, कमजोर पक्ष, सबल पक्ष, समस्या, चुनौती, नेपालमा त्यसको अवस्था आदिका बारेमा अध्ययन गरेँ । यस्तै, एउटा पुस्तकलाई आधार बनाई अन्य पुस्तक तथा विभिन्न लेखबाट प्राप्त थप जानकारीलाई सोही आधार पुस्तकमा टिपोट गरेँ, तर छुट्टै नोट बनाइनँ । विषयगत प्रश्नको घोकेर भन्दा बुझेर पढ्ने प्रयास गरेँ । प्रश्नको उत्तर लेख्ने अभ्यास गर्दा सुरुमा किताबबाट पढ्दै–लेख्दै, त्यसपछि हेर्दै–लेख्दै र अन्त्यमा नहेरी लेख्दै गर्ने गरेँ ।

वस्तुगत प्रश्नको उत्तर सम्झन सजिलोका लागि कुनै वस्तुसँग तुलना गर्ने, छोटकरी रूप बनाउने, सूत्र बनाउने गरेँ । विभिन्न कथा, नाटक, चलचित्रका पात्र आदिसँग तुलना गर्ने र वस्तुगत प्रश्नहरू जोडेर नयाँ कथा सिर्जना गर्ने प्रयाससमेत गरेँ । सामान्य ज्ञानका लागि ‘रिभिजन’ चाहिने हुँदा २–४ दिनमा पुनः दोहोर्याएर अध्ययन गर्ने गरेँ । यस्तै, मिति याद गर्न आफ्नो नजिकका नातेदारको जन्म, मृत्युलगायत विभिन्न घटनासँग दाँज्ने, सोही मितिमा घटेका घटनालाई ‘गु्रपिङ’ गर्ने, मितिलाई घट्दो र बढ्दो क्रममा मिलाएर पढ्नेजस्ता कार्य गरेँ ।

मेरो सुझाब
आफ्ना अग्रजसँग सल्लाह लिनुहोला । अध्ययन गर्दा आफूलाई सजिलो लाग्ने विधि अपनाउनुहोला । बजारमा निस्केका सबै किताबको पछि नलाग्नुहोला । आधिकारिक तथ्यांकहरूमा अद्यावधिक भइरहनुहोला । समय व्यवस्थापन गर्न सिक्नुहोला । लोकसेवा परीक्षालाई विकल्पको रूपमा हलुका तरिकाले नलिई पहिलो प्राथमिकतामा राखी मिहिनेत गरे सफलता सुनिश्चित छ ।